A arte é unha compoñente da cultura, reflectindo na súa concepción as bases económicas sociais, relixiosas... así como a transmisión de ideas e valores, inherentes a calquera cultura humana ao longo do espazo e o tempo.
Ao ser o cristianismo a relixión dominante na civilización occidental desde o século IV, a arte cristiá identifícase coa maior parte das producións artísticas da Idade Media en Europa e seguiu sendo moi importante durante toda a Idade Moderna, ademais de estenderse xeograficamente. A secularización da sociedade restrinxiu á arte cristiá dentro das principais correntes artísticas da Idade Contemporánea.
A ninguén se lle oculta o feito, nin tampouco as súas razóns, de que nas etapas máis antigas de todas as civilizacións a arte estivo ligado á relixión. Polo que toca ao cristianismo, difundido e propagado desde o Próximo Oriente ata os últimos confínes do Occidente coñecido hai 2.000 anos, a súa vinculación coa arte foi converténdose nunha realidade de tan profunda significación, e progresivamente tan variada e tan espléndida que hoxe pode dicirse que a historia da arte cristián case se identifica coa historia de 15 séculos da arte occidental. Estas dúas palabras, «arte cristiá», constitúen por si mesmas un problema se se considera que Jesús de Nazaret nada dixo sobre a creación artística. Tampouco o seu anuncio da Boa Nova tiña por que inducir aos seus seguidores cara a un culto que esixise a contribución do que hoxe chamamos as «artes plásticas». El predixo un culto ao Pai «en espírito e en verdade», un culto que podía rendérselle en calquera lugar. E sen dúbida, como fiel israelita, Jesús participaba tamén daquel espírito que se expresou tantas veces na Lei mosaica: «Non fabricarás imaxes...» (Ex 20,4; Lev 19,4; 26,1; Dt 4,15-20; Sab 15,4-5).
A arte paleocristián é o nexo de unión entre dúas grandes etapas da cultura e a arte occidental. Referímonos á Antigüidade Clásica e á Idade Media Cristiá.
Para o estudo da arte europea da Idade Media é imprescindible realizar un achegamento á arte paleocristián pois nela vanse xestar dúas manifestacións artísticas da importancia do templo basilical e a iconografía narrativa e simbólica do Cristianismo.
Por tanto, denomínase Arte Paleocristián á desenvolvida nas primeiras comunidades cristiás dos século II e III ata a caída do Imperio Romano de Occidente (476 d. C.).
PREME NA IMAXE PARA VER A PRESENTACIÓN
ARTE ROMÁNICA
CIRCUNSTANCIAS HISTÓRICAS QUE PROPICIAN O ROMÁNICO
Foron malos tempos os da Alta Idade Media. Os séculos IX e X son, para toda Europa, séculos de invasións ( normandos, musulmáns…), pestes, fames e calamidades. Xorde o temor de “unha era final calamitosa”... Pasado o ano 1000 e o 1033, hai un sentimento relixioso xeneralizado de acción de grazas e de retiro do mundo, pero de encollemento. Nace unha arte europea común (por primeira vez), intimista e de acubillo: o románico.
- Xorden por toda Europa mosteiros de monxes que responden a unha regra de vida común fixa (benedictinos, sobre todo), que se desenvolven no s. XI e constitúense en centros de referencia humana e relixiosa, gardiáns de reliquias de santos.
- A fe propicia á visita e encontro dos grandes lugares santos: cara á peregrinación a Xerusalén (Santo Sepulcro), a Roma (sepulcro de San Pedro e dos mártires) e a Santiago de Compostela (sepulcro de Santiago). Os camiños inícianse en calquera punto de Europa, e, ao ser percorridos por todos, crean un espírito común: a peregrinación e unha arte común que se vive ao servizo desa vivencia, o románico. As conexións de igrexas e mosteiros ao longo dos Camiños son estreitísimas; crean –sen darse conta- unha sorprendente unidade.
- Por outra banda, o estamento real e nobiliario –feudal- rivaliza en desexo de dominio sobre o clero e o pobo, e expresa o seu poder no castelo, non lonxe da igrexa. De forma recíproca a catedral románica aparece en bastantes casos como “castelo de Deus” (catedral de Dirham).
PREME NA IMAXE PARA VER A PRESENTACIÓN
A ARTE GÓTICA: ARTE CRISTIÁN POR ESENCIA
A arte Gótica é un tipo de estilo artístico que viu a luz en Europa Occidental durante os últimos anos da Idade Media, aproximadamente desde o século XII ata a chegada do Renacemento no século XV. Algúns historiadores da Ilustración vían este estilo como expresión dunha época oscurantista, pero a arte gótica foi unha estética da luz sobre todas as cousas. Nel manifestouse o humanismo teocéntrico que deu paso ao antropocentrismo renacentista.
O gótico tivo o seu inicio na Baixa Idade Media, en Francia, desde onde se irradiou ao resto de Europa. Cada país, con todo, incorporou elementos da súa cultura e así en cada un adquiriu características particulares.
Coñezamos algunhas das características máis distintivas da arte gótica.
A arte gótica logrou transformar castelos, igrexas, catedrais en practicamente case toda Europa por medio das súas características, entre elas podemos citar:
· Os edificios eran moi altos de maneira que varreron cara arriba con altura e graza.
· Unha das características fundamentais da arquitectura gótica era a súa altura. As novas técnicas de construción permitíronlles aos arquitectos estender o peso das paredes para facelas máis altas do mesmo xeito que coas torres.
· O contraforte voador é a característica máis importante e que define a arquitectura gótica. Estes contrafortes actúan para separar o peso das paredes. Soportan a estrutura transferindo a forza directamente cara ao chan.
· A innovación e construción do arco apuntado foi outra característica clave da arquitectura gótica. O seu significado foi práctico e meramente decorativo.
· O arco gótico tiña un valor estético e unha gran beleza que influíu en moitas outras características do deseño gótico, especialmente o teito abovedado.
· Os teitos abovedados e irregulares utilizaban a tecnoloxía do arco apuntado para separar a forza e o peso dos pisos superiores.
· Tiña secuencia temporal e era unha arte enfocada no aspecto relixioso.
· Construíronse impoñentes e importantes catedrais.
PREME NA IMAXE PARA VER A PRESENTACIÓN
O RENACEMENTO
O Renacemento é un movemento cultural e artístico que nace en Italia no século XV. Pretende o renecer da antigüidade greco-romana e supón o inicio da Idade Moderna.
Do geocentrismo e teocentrismo medieval pásase á cultura antropocentrista.
Nace o capitalismo, hai máis intercambio comercial, máis oferta, máis demanda. E con el aparece unha burguesía acomodada. O artesán convértese en artista, e aparece a figura do mecenas.
PREME NO ENLACE SEGUINTE PARA VER O TEMA
https://www.evangelizarconelarte.com/el-arte-que-nos-lleva-a-dios/renacimiento-s-xv-xvi/
O BARROCO
En termos históricos, o barroco naceu nunha época de tensións relixiosas e políticas: entre países católicos e protestantes, entre monarquías absolutistas e parlamentarias. Tivo lugar na Europa occidental e nas súas colonias americanas. En termos artísticos, constituíu un momento intermedio entre o manierismo e o rococó.
O barroco nace en Italia durante o período coñecido como Seicento. Inicialmente o nome empregábase para referir a certo estilo artístico recargado, grandilocuente, excesivo. Durante moito tempo foi empregado de maneira despectiva, para referir algo recargado, caprichoso, enganoso. Segundo algunhas teorías, o nome provén da palabra usada en portugués para as perlas que exhibían algunha deformidade ou irregularidade (“ barruecas”, en español).
Logo do século XIX, o termo revalorizouse e desde entón emprégase para referir a este período e tamén a calquera manifestación artística que contradiga os valores do clasicismo.
TEMAS DO BARROCO
Énfase na realidade. Prestaba atención ao aspecto mundano da vida: ao cotián, o efémero. Isto produciu unha a “vulgarización” ou mundanización do imaxinario relixioso nos países católicos, especialmente fanatizados.
Visión grandilocuente. Exaltou o nacional e o relixioso, considerándoos expresións do poder político. Así, nesa época producíronse obras monumentais, fastuosas, recargadas, con certo contido propagandístico a favor da aristocracia e do clero, xeralmente.
Cultura da imaxe. Aspiraba a xerar a obra de arte total, que evidenciase o poder dominante (neste caso o clero e a monarquía), pero non directamente, senón empregando enganos e artificios que resumibles na frase theatrum mundi: “O mundo é un teatro”.
Coa chegada dunha noción secular, non sectaria, universal da arte na Europa Occidental do século XIX, a arte antiga e medieval cristián empezou a ser coleccionada tendo en conta a apreciación artística máis que a adoración, mentres tanto a arte cristiá contemporánea foi considerada marxinal. Ocasionalmente artistas seculares trataron os temas cristiáns ( Bouguereau, Manet) pero só en raras ocasións un artista cristián era incluído no canon histórico (tal como Rouault ou Stanley Spencer). Con todo, moitos artistas modernos como Eric Gill, Marc Chagall, Henri Matisse, Jacob Epstein, Elizabeth Frink e Graham Sutherland produciron pezas de arte recoñecidas para as igrexas.
IMAXINERÍA
A imaxinería é unha especialidade da arte da escultura, dedicada á representación plástica de temas relixiosos, polo común realista e con finalidade devocional, litúrxica, procesional ou catequética. Vincúlase á relixión católica debido ao carácter icónico da mesma, polo que a atopamos especialmente en países de cultura católica: España, Italia, Portugal e Iberoamérica e, en menor medida, Francia, Canadá, Países Baixos e Austria, así como tamén Filipinas.
Técnica
A técnica máis habitual é a talla en madeira policromada, que busca o realismo máis convincente, ás veces mediante vestidos e roupaxes auténticos, cabelos postizos, etc. É menos frecuente o barro cocido, a escaiola e aínda en menor medida a pasta de papel.
Historia
Aínda que a representación plástica dos misterios relixiosos acompaña ao Cristianismo desde os seus primeiros séculos, será coa arte románica e gótica, desde o século XII ao XV, onde comece a evolución da escultura en madeira ou imaxinería, con fin catequético. Ata o Renacemento teñen moita importancia os mestres flamencos e franceses. Con todo a partir do Concilio de Trento (1545-1563) a Igrexa católica, en resposta á Reforma luterana, decide potenciar as artes plásticas como medio de alcanzar a atención dos fieis, desenvolvéndose extraordinariamente a imaxinería durante o período barroco na área mediterránea, a península ibérica e Iberoamérica. Será en España onde máis espectacularmente se desenvolva este tipo de escultura, desde onde se estenderá a toda Hispanoamérica. Teñen moita importancia os pasos procesionais de Semana Santa e os retablos para as igrexas e catedrais, que cobrarán unha importancia espectacular polo seu número, dimensións e significación no Barroco.
ACTIVIDADES INTERACTIVAS SOBRE ARTE CRISTIÁN. (PREME NO ENLACE)
